باوجود همه ژست‌های وی برای احیای امپراتوری عثمانی، کودتای نافرجام ۶سال پیش در ترکیه نشان داد اردوغان در داخل با مشکلات زیادی روبه‌رو است. قلع و قمع اپوزیسیون پس از کودتا نیز نتوانست اوضاع این کشور را بهتر کند. تورم بالای ۸۵درصد به همراه بگیر و ببندهای شدید، حذف مخالفان و سانسور شدید رسانه‌ها راهی است که حزب حاکم عدالت و توسعه برای رسیدن به قدرت در انتخابات ۱۸ژوئن ۲۰۲۳ در پیش گرفته است. باید دید آیا این بار نیز اردوغان موفق خواهد شد بر مسند قدرت باقی بماند؟
برای بررسی شرایط پیش روی آنکارا در انتخابات ماه ژوئن سراغ دکتر رضا عابدی گناباد، کارشناس مسائل ترکیه رفتیم و با وی به گفت‌وگو نشستیم.

سیاست اردوغان برای انتخابات پیش روی این کشور چه بوده است؟
از سال۲۰۰۲ به بعد، حزب عدالت و توسعه حاکم بوده و جریان مخالف، تمام تلاش خود را می‌کند به هر شکل ممکن به سیطره رئیس‌جمهور و این حزب پایان دهد. از طرف دیگر، اردوغان و تیمش بیکار ننشستند و برای اکرم امام اغلو پرونده‌سازی کردند. وی شهردار استانبول بود و به‌دلیل اینکه اصلی‌ترین رقیب اردوغان محسوب می‌شد او را دادگاهی و حذف کردند.

در مقطع کنونی هماهنگی جدی بین احزاب مخالف در رویارویی با اردوغان دیده نمی‌شود؛ دلیل چیست؟
جریان مقابل آقای اردوغان یک مجموعه یکدست نیست. جریان‌های سکولار و کردها و بخشی از جریان‌های غرب‌گرای نزدیک به آتاتورک و بخشی از جداشدگان حزب عدالت و توسعه مانند آقای علی باباجان هستند، داوود اوغلو نیز در دسته مخالفان است اما این‌ها هیچ کدام یکدست نیستند و این نبود اجماع همیشه به نفع اردوغان تمام شده است. پیش‌بینی می‌شود احتمال اینکه اردوغان و مجموعه‌اش پیروز انتخابات باشند بیشتر خواهد بود.

اردوغان دور سوم هم می‌تواند دوباره بر کرسی ریاست جمهوری بنشیند؟
بله، اگر حزب عدالت و توسعه پیروز شود مانعی برای روی کار آمدن دوباره او نیست. مهم‌ترین رقیب وی هم امام اغلو بود که حذف شد. البته وی هنوز حکم دادگاه را نپذیرفته و در حال پیگیری است. رقیبان دیگر خیلی شانس برنده شدن در انتخابات را ندارند.
بعضاً در گمانه‌زنی‌ها دیده می‌شود فعلاً برای منافع جمهوری اسلامی – چه خوشمان بیاید و چه نیاید- بهترین گزینه متأسفانه آقای اردوغان و خیرالموجودین همین رئیس‌جمهور فعلی است، کس دیگری نیست که وارد گود شود. حتی اگر داوود اوغلو رأی بیاورد برخلاف آنچه بارها مطرح شده و می‌گویند وی حامی «تنش صفر با همسایگان» است، چنین نیست. داوود اوغلو کسی بود که تنش‌زایی با کشورهای مختلف را بنیان‌گذاری کرد و مواضع بسیار تندی دارد. چند سال پیش که به دعوت مرکز مطالعات راهبردی خاورمیانه در میز ترکیه دعوت شده بود مواضع بسیار تندی علیه ایران گرفت.
آخرین نظرسنجی‌ها توسط مؤسسه «متروپل آراشتیرما» نشان می‌دهد حزب حاکم ترکیه نمی‌تواند اکثریت قاطع آرا را بدست آورد و انتخابات به احتمال زیاد به دور دوم کشیده خواهد شد و احتمال شکست در دور دوم بسیار محتمل است. اگر جریان مخالف بتواند نسل جوان ترکیه را تحریک کند می‌تواند موفقیت بدست آورد. اکنون در ترکیه با نسل جوانی روبه‌رو هستیم که در طول عمر خود غیر از آقای اردوغان هیچ رئیس‌جمهور و نخست‌وزیری را ندیده‌اند. شاید جریان مقابل، دوقطبی ایجاد کند، چون جامعه ترکیه به‌شدت مستعد این کار است. ممکن است شکاف‌هایی مانند مذهبی – لائیک یا کرد- ترک ایجاد و از آن برای جذب نسل جوان استفاده شود در این صورت شاید مخالفان شانسی برای کشاندن انتخابات به دور دوم بدست آورند. اما تجربه نشان می‌دهد با توجه به اختلافات جریان مقابل اردوغان و هوشمندی وی -که معمولاً حتی بعضاً با جریان‌های کوچک و متوسط ملی‌گرا ائتلاف می‌کند- به نظر می‌رسد حزب حاکم از اهرم‌های موجود برای ماندن در رأس قدرت استفاده خواهد کرد.

یعنی اردوغان تلاش خواهد کرد درگیر چالشی خارجی شود؟
در همه کشورها مسائل داخلی برای رأی‌دهندگان مهم‌تر است. این مسائل بحث‌های بعدی است و نباید اسیر جوسازی‌های رسانه‌ای شد. به‌طور عمده مباحث داخلی مهم است اما اردوغان برای اینکه بتواند بخشی از آرای ملی‌گرایان را با خود همراه کند بی‌تردید از ترفندهای مختلف استفاده می‌کند. سیاست‌های به‌شدت تهاجمی در مقابل یونان در همین راستاست.
البته احتمال حمله به یونان ضعیف است چون هر دو کشور عضو ناتو هستند و به مصلحت ناتو نیست دو عضو ناتو با هم درگیر شوند. به نظر نمی‌رسد اردوغان جرئت این ریسک را داشته باشد.
نکته دیگری که در سیاست خارجی اردوغان مورد توجه قرار گرفته این است که وی می‌خواهد به‌نوعی از دست آوارگان سوری هم خلاص شود. چون چند میلیون آواره سوری هستند که در ترکیه زندگی می‌کنند. به نظر می‌رسد او می‌خواهد با نزدیکی به سوریه، بخشی از آوارگان را به کشور خودشان برگرداند تا فشار اقتصادی را کاهش دهد.

خبرنگار: زینب اصغریان